‘Ο αλιτήριος
αυτός αμιράς έχει πενήντα εφτά ημέρες αφότου ήρθε, και μας πολιορκεί και μας
πολεμάει νυχθημερόν, με κάθε τέχνασμα και με όλη του την ισχύ’.
‘Αλιτήριο’, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος αποκαλεί τον
Μεχμέτ τον Β’, που έμεινε γνωστός ως Πορθητής.
Ο Μεχμέτ ο Β’, θα είχε περάσει απαρατήρητος από την
ιστορία ως ασήμαντη υποσημείωσή της, αν οι συγκυρίες δεν τον καθιστούσαν
κατακτητή της Κωνσταντινουπόλεως. Κατέχοντας στρατιωτική ισχύ που του είχαν
κληροδοτήσει οι προκάτοχοί του σε έναν γεωγραφικό χώρο στον οποίο δεν υπήρχε
αντίστοιχη δύναμη για να τον συγκρατήσει, κατόρθωσε να καταβάλει τελικά την
ολιγάριθμη φρουρά της Βασιλεύουσας και να καταστεί κύριος της. Αν δεν ήταν
αυτός σίγουρα θα ήταν κάποιος άλλος. Η αυτοκρατορία εκείνη την περίοδο ήταν ήδη
νεκρή… σκιά του παλαιού ένδοξου παρελθόντος της, μία μικρή περίκλειστη νησίδα
ελευθερίας που την προστάτευαν τα υπερχιλιετή αλλά ασθενή τείχη της.
Αλλά, πίσω από ποιες αξίες στοιχίζονταν οι
αντίπαλοι; Ποια ιδανικά τους κινητοποιούσαν; Για ποιο λόγο διακινδύνευαν;
‘Ξέρετε καλά, αδέρφια, ότι για τέσσερις λόγους
οφείλουμε όλοι να προτιμήσουμε το θάνατο παρά τη ζωή: πρώτον, για την πίστη και
την ευσέβειά μας, δεύτερον για την πατρίδα, τρίτον για το βασιλέα και το Χριστό
και τέταρτον, για τους συγγενείς και φίλους’.
Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος γνώριζε καλά για ποιες
αξίες πολεμούσε και σε λίγες ώρες θα έδινε την ζωή του. Αυτές τις αξίες
προέτασσε και ενώπιον των συμπολεμιστών του: Πίστη, Πατρίδα, Καθήκον,
Οικογένεια!
Την ίδια περίπου ώρα έξω απ’ τα τείχη της
Βασιλεύουσας ο Μεχμέτ ο Β’ επιχειρούσε κι ο ίδιος να συνεγείρει το πολεμικό
πάθος των πολυάριθμων στρατιωτών του.
Μας παραδίδει ο Φραντζής στο Χρονικό του: ‘…όλος ο
στρατός και οι άρχοντες της αυλής μου, αν νικήσουμε, ο μισθός που θα έχουν από
μένα κατ’ αναλογία θα είναι διπλάσιος για τον καθέναν απ’ όσα έχουν τώρα, αυτός
θ’ αρχίζει από σήμερα και θα καταβάλλεται ως το τέλος της ζωής τους. Για τρεις
ημέρες η Πόλη θα είναι δική σας. Ό,τι κι αν αρπάξετε ή βρείτε, χρυσό ή ασημένιο
σκεύος και ρούχα, αιχμαλώτους —άντρες και γυναίκες, μικρούς και μεγάλους—
κανείς δε θα μπορεί να σας τα ζητήσει ή να σας ενοχλήσει στο ελάχιστο’.
Χρήματα, λάφυρα, αρπαγή, λεηλασία! Αυτά υπόσχεται ο
Σουλτάνος στους δικούς του μαχητές.
Και μέσα από την αντιπαράθεση των ιδανικών αντιπαρατίθενται
και οι δύο κόσμοι. Ο Ελληνικός που προτάσσει Πίστη, Πατρίδα, Καθήκον,
Οικογένεια, με τον Ασιατικό ο οποίος τοποθετεί στην κορυφή της αξιολογικής
πυραμίδας του Χρήματα, Λάφυρα, Αρπαγή και Λεηλασία!
Την αποφράδα ημέρα της 29ης Μαΐου του 1453, στον
αγώνα που οι δύο κόσμοι αιώνες τώρα δίνουν μεταξύ τους, το Κακό νίκησε. Η νίκη
του έριξε τον Ελληνικό κόσμο στον δικό του μαρτυρικό μεσαίωνα. Χρειάστηκαν
αιώνες προκειμένου το γένος να σηκωθεί και πάλι.
Ίσως γι αυτό η άλωση της Πόλης, της ‘ελπίδας και της
χαράς όλων των Ελλήνων’, όπως ο μαρτυρικός αυτοκράτορας την χαρακτήρισε, έχει
καταγραφεί στην εθνική συλλογική μνήμη μας με τόσο τραυματικό τρόπο.
Ακόμη και σήμερα η πληγή αιμορραγεί!
Κι αν υπάρχει κάτι παρήγορο στην ανάμνηση αυτής της
τραγωδίας είναι η γνώση ότι για τις προαιώνιες αξίες που συνέχουν την φυλή
αξίζει κανείς να θυσιαστεί, γιατί ψηλώνουν την ίδια την έννοια του Ανθρώπου!
Η ψυχή του Παλαιολόγου ας είναι ήσυχη: Η ‘ελπίδα και
η χαρά όλων των Ελλήνων’ δεν θα πέσει ποτέ, όσο εμείς την βαστάμε απόρθητη στην
ψυχή και την σκέψη μας!
Τζένη Γεωργατζέλη
